Dr. Hakan Özerol Cevaplıyor: Yıllık %100 Getiri Garantili Yatırım Fırsatı Var mı?
Siz de 'Yılda %100, hatta %200 getiri garantili yatırım fırsatı bulsak da girsek', diye düşünenlerden misiniz? Eğer düzenli yatırım yapıyor veya para piyasalarını araştırıyorsanız, karşınıza çeşit çeşit garantili yatırım fırsatı da çıkmış demektir. Ancak yatırım dünyasında genellikle bir şey kulağa gerçek olamayacak kadar iyi geliyorsa, gerçekten nadiren iyidir. Dolayısıyla bu tür boş vaatleri dinlemeden önce Ponzi Sistemi veya halk arasında bilinen adıyla Saadet Zinciri hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyebilirsiniz.
Finans uzmanı Dr. Hakan Özerol kazanç garantili vaatlerin nasıl çalıştığını ve ardında barındırdığı riskleri anlatıyor.
Ponzi Finans Sistemi Nedir?
Ponzi Sistemi veya halk arasında bilinen adıyla Saadet Zinciri; mevcut yatırımcılara ödenecek paranın, yeni yatırımcılardan gelen fonlardan sağlandığı bir dolandırıcılık modelidir. Adını 1920'lerde bu sistemi uygulayan Carlo Ponzi'den alan sistem, ilk ortaya çıktığında dolandırıcılık amacı taşımıyordu. Ancak 45 günde %50 ve 90 günde %100 getiri gibi sözlerle birçok yatırımcıyı etkiledikten sonra sürdürülebilir olmadığını kanıtladı. Ponzi'nin açgözlülüğü ve aldığı parayı dağıtmak yerine kendine saklaması ise günümüze kadar uzanan bir dolandırıcılık modelinin gelişmesini sağladı.
Ponzi Sistemi Nasıl İşler?
Bu sistemi düzenleyenler genellikle yeni yatırımcılardan, sisteme dahil olmak için belirli bir fon talep eder ve aldıkları fonları diğer yatırımcılara ödeme yapmada kullanır. Sistemin mantığı basit olsa da sürdürülebilir değildir. Çünkü para akışı ancak sisteme yeni girenler olduğunda sağlanır ve yeni katılımın bittiği noktada zincir kırılır.
'Çok az' veya 'sıfır risk' vaatleriyle yatırımcıları kendine çeken Ponzi şemalarının çoğunda, sistem düzenleyicileri aldıkları parayı ödeme yapmak için kullanmaz. Sisteme girişler devam ederken önce ufak ufak, daha sonra da komple olacak şekilde gelen parayı kendine ayırır. Bu da yeni yatırımcı bulmanın zorlaşması veya aynı anda çok fazla yatırımcının parasını geri çekmek istemesi halinde, sistemin çökeceği anlamına gelir. Zincir kırıldığında ise geride ne ne fırsat ne de başlangıçtaki para kalır.
Ponzi Sistemi Neden Tehlikeli?
Türkiye'de 1980'lerde yaşanan Bankerler Krizi veya 1990'larda Titan Saat Zinciri, Ponzi sistemine verilecek en meşhur örneklerdendir. Ancak daha yakın tarihlerde de farklı isimlerle ortaya çıkan sayısız benzer şemaya rastlanabilir. Kısa süreliğine işe yarar gibi gözüktüğünden insanların yakın çevrelerini sisteme dahil etmesiyle sonuçlanabilir. Ayrıca şu gibi tehlikeler doğurabilir:
Piyasa hareketleriyle uyumsuz ilerler. Çünkü hemen hiçbir finansal piyasa, kesintisiz ve uzun süreli bir kazancı garanti edemez.
Yasal açıdan risklidir çünkü tüm regülasyonların dışında kalır ve açıkça suç ilan edilir.
Umutlar üzerinden ilerleyen bir sistem olduğundan eldeki tüm parayı kaybetmekle sonuçlanabilir, özellikle sisteme son katılanları ciddi zarara uğratabilir.
Ponzi Sisteminin Kırmızı Bayrakları
Bütün tehlikelerin yanı sıra Ponzi sistemlerinin bazı ortak özellikleri vardır. Bu özelliklere dikkat ederek dolandırıcılıktan korunmak mümkün olabilir. Bu uyarılar şunlardır:
Çok az riskle veya risksiz yüksek getiri garantisi
Aşırı istikrarlı ve yüksek getiriler
Genel piyasa hareketlerinden bağımsız ve düzenli artış
Kayıt dışı yatırım ve iş adresi
Lisans sahibi olmayan, kayıtsız düzenleyiciler
Hesap özetleri, fonlar gibi evraklara ulaşmanın zor olması
Kapalı, gizli ve karmaşık arka plan
Ödemelerin gecikmesi veya ertelenmesi
İnsanlar Neden Hala Kanıyor?
Ponzi sistemi, basit insani duygulara odaklandığından hala farklı isimlerle kullanılan ve birçok kişiyi zarar uğratan bir modeldir. Bazen kırmızı bayraklar net olsa bile bunları görmekte zorlanmanın temel nedeni ise kolay yoldan ve hızlı para kazanma isteğidir. Özellikle enflasyonun yüksek, ekonomik belirsizliklerin fazla olduğu durumlarda, insanlar eldeki birikimi hızla kazanca yönlendirmek ister. Finansal okuryazarlığın eksik olması halinde, bu tür yatırımların riskleri tam anlaşılamaz ve insanlar daha kolay inanma eğiliminde olur. Ayrıca ilk girenlerin gerçekten para kazanıyor olması ve teklifin genellikle yakın çevreden gelmesi de ikna edici kanıtlar arasındadır.
Ponzi Sisteminden Nasıl Korunursunuz?
Dr. Hakan Özerol’un da vurguladığı gibi Ponzi sistemlerinden korunmanın en iyi yolu finansal okuryazarlığın artırılmasıdır. Enflasyon, faiz oranları ve yatırımlardaki risk dengesi gibi genel market terimleri hakkındaki bilgi birikimini pekiştirmek potansiyel tehlikeleri daha çabuk anlamak anlamına gelir. Ayrıca temel bilgileri öğrenmek, kulağa aşırı iyi gelen fırsatlara temkinli şekilde yaklaşmaya da yardımcıdır. Buna ek olarak; herhangi bir yatırım yapmadan önce arkasında yasal kayıtları incelemek, hareketleri market verileriyle karşılaştırmak ve güvenilir kaynaklardan bilgi almak da etkili yöntemler arasındadır.
Sonuç olarak; hiçbir pazarda %100 garanti getirisi diye bir şey yoktur, çünkü her pazar kendi içinde bir miktar risk barındırır. Bunu bilerek hareket eder, kendi araştırmanızı yapar ve finansal stratejilerinizi belirlerseniz herhangi bir saadet zinciri vakası yaşamazsınız.
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
Yorum Yazın