Dünya Merkez Bankalarının Faiz Kararları Neden Bizi Bu Kadar Etkiliyor?
Amerika faiz artırdı haberine göz devirmekle kalmayıp kirayı, doları ve ekmek fiyatını aynı anda düşünüyorsan, yalnız değilsin! Bu faiz meselesi herkesi neden bu kadar etkiliyor, gel birlikte bakalım. Detaylarıyla anlatıyoruz.
Merkez bankaları tam olarak nedir ve ne işe yarar?
Bir ülkenin merkez bankası demek ekonomiyi yöneten en güçlü kurumlardan birini ifade etmekte. Faiz oranlarını artırarak veya düşürerek enflasyonu kontrol etmeye, döviz kurunu dengelemeye ve büyümeyi yönlendirmeye çalışır. Peki ya Amerika ya da Avrupa’nın merkez bankaları faiz kararları alırken neden biz de etkileniyoruz? Çünkü dünya ekonomisi iç içe geçmiş durumda. Yani onların kararı, bizim döviz kurlarımızı, enflasyonumuzu ve hatta market fiyatlarımızı bile fazlasıyla etkiliyor. Kısacası, dünya ekonomisinde domino etkisi var diyebiliriz. Bir yerde taş düşerse etkisi dalga dalga tüm dünyaya yayılıyor.
Gelelim asıl nokta olan faize. Faiz aslında paranın fiyatı anlamına geliyor.
Faiz dediğimiz şeyi, paranın kiralama bedeli olarak düşünebiliriz. Merkez bankası faiz artırırsa, bankaların birbirinden veya merkezden borç alma maliyeti de otomatik olarak artmış olur. Bu da halkın krediye ulaşmasını zorlaştırır, harcamalar yavaşlar, fiyatlar düşmeye başlar. Tam tersi durumda yani faiz düşünce, insanlar daha kolay borç alır, harcamalar artar, ekonomi canlanır ama enflasyon da yükselebilir. Yani faiz oranları, ekonominin hızını ayarlayan bir gaz-fren sistemi olarak görevini yerine getirmekte. Hangi ülkede olursa olsun bu kararlar da piyasaları ve paranın gidişatını büyük oranda etkilemiş olur.
Peki, yurt dışında faiz artınca bizim kredi kartı faizi de neden yükseliyor?
ABD Merkez Bankası ve Avrupa Merkez Bankası faiz artırdığında, yatırımcılar parasını oraya götürür. Çünkü güvenli liman + yüksek kazanç kombinasyonu her yatırımcının bir nevi hayalidir. Bizim gibi gelişmekte olan ülkelerden para çıkışı olursa da doğal olarak döviz kurları yükselir. Türkiye’de dolar yükselince, ithal ürünler pahalanır, enflasyon artar. Türkiye Merkez Bankası da buna karşılık faiz artırır ki TL daha cazip hale gelsin. Peki sonuç ne olur? Kredi kartı faizleri, taşıt ve konut kredileri yükselir. Yani yurt dışındaki bir karar, bizim borçlanma maliyetimizi de doğrudan etkilemiş olur.
Dövizin tansiyonu faizle ölçülür.
Yabancı yatırımcılar için bir ülkede faiz oranı, “Buraya paramı koyarsam ne kazanırım?” sorusunun cevabıdır. Faiz düşükse, yatırımcı parasını çeker; yüksekse gelir. Eğer dışarıda faiz artmışsa ama bizde düşükse, yatırımcı gider ve döviz çıkar. Bu da TL’nin değer kaybetmesine neden olur. Dövizin yükselmesi ise ithalatı pahalandırır: telefon, araba, bilgisayar, akaryakıt... Hepsi bir anda zamlanır. Dövize bağımlı bir ülkede yaşamanın bedeli, faiz kararlarını uzaktan izlemek değil, doğrudan hissetmektir.
Küresel faiz kararları, borsaları bile alt üst edebilir.
Aslında faiz artışı yatırımcının risk iştahını azaltır. Yani borsa gibi daha riskli alanlardan parasını çeker, tahvil gibi daha güvenli alanlara yönelir. Eğer globalde faiz artarsa da bizim gibi ülkelerde borsalardan para çıkışı olur ve buna bağlı olarak piyasalar düşer. Bu da şirketlerin değerlerini, yatırım planlarını ve hatta istihdamı bile etkiler. Borsada ne oluyor demekle kalmazsın, iş ilanlarında da azalma görmeye başlarsın. Faizi sadece rakamlardan ibaret görmemek gerek zira ekonominin genel havasını belirleyen en kritik göstergelerden biridir.
Faiz kararı, maaştan markete kadar her şeye dokunur.
Bu durum tek bir yönden incelenemez. Faiz artınca harcamalar düşer, bu da talebi azaltır. Talep azalınca fiyatlar daha yavaş artar veya düşer. Demek o ki bu sayede enflasyon kontrol altına alınır. Bu da maaşların satın alma gücünü korur. Ama faiz düşük tutulup enflasyon yükselirse, maaş ne kadar artsa da alım gücü düşer. Bugün aldığın ekmek, bir ay sonra daha pahalı olabilir. Bu yüzden faiz, sadece zenginlerin meselesi olmaktan çıkmakta. Hepimizin cüzdanında, pazar filesinde ve kiralık ev arayışında büyük bir etken haline gelir.
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
Yorum Yazın