Enflasyon Hesabı Nasıl Yapılır? Enflasyon Sepeti Neye Göre Belirleniyor?
Enflasyon kelimesi kulağa biraz resmi ve karmaşık gelebilir ama aslında günlük hayatımızda her alışverişte yüz yüze geldiğimiz bir durum. Markete gidip aynı parayla geçen seneki kadar ürün alamadığında hissettiğin şey tam olarak enflasyondur. Hepimizin bütçesini doğrudan etkilediği için aslında cebimizin dedektifi gibi çalışır. Enflasyon hesabı ve enflasyon sepeti ise bu dedektifin büyüteci yani fiyat artışlarını ölçmek için kullanılan yöntemlerdir. İlk bakışta matematiksel gibi görünse de işin özünde bugün neden bu kadar pahalı sorusunun cevabını bize verir.
Enflasyonu anlamak için önce cebindeki paranın neden küçüldüğünü görmek lazım.
Enflasyon, en basit tanımıyla fiyatların sürekli yükselmesi ve paranın alım gücünün azalmasıdır. Türkiye’de enflasyonun ölçümünde iki farklı endeks öne çıkar TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) ve ÜFE (Üretici Fiyat Endeksi). TÜFE, halkın günlük hayatta aldığı ürün ve hizmetlerdeki fiyat değişimlerini ölçerken; ÜFE, üreticilerin sattığı mallardaki fiyat değişimlerini baz alır. Yani TÜFE, senin sofrana yansıyan fiyat artışını gösterirken, ÜFE üretim aşamasında maliyetlerin nasıl değiştiğini ortaya koyar. İşte bu iki verinin birleşimi ekonomideki genel fiyat hareketini anlamamıza yardımcı olur.
Enflasyon hesabı yapılırken aslında büyük bir alışveriş listesi üzerinden hareket ediliyor.
Enflasyon hesabı seçilmiş bir ürün ve hizmet grubunun fiyatlarının düzenli aralıklarla takip edilmesiyle yapılır. Bu işin resmi tarafında genellikle TÜİK vardır ve fiyatlar her ay toplanır, ardından önceki dönemle karşılaştırılır. Ancak burada sadece tek tek ürünlere değil, ürünlerin toplam etkisine bakılır. Çünkü ev kirasının fiyatındaki artış ile sakızın fiyatındaki artış aynı ağırlığa sahip değildir. Yani aslında enflasyon hesabı, hayatımızdaki masrafların fotoğrafını çeken kocaman bir tablo gibidir.
Enflasyon sepeti aslında hepimizin ortak alışveriş torbası gibi hazırlanıyor.
Sepet dediğimiz şey toplumun ortalama tüketim alışkanlıklarına göre oluşturulmuş ürün ve hizmet listesidir. Ekmek, süt, peynir, elektrik, doğalgaz, şehir içi ulaşım, telefon faturası gibi günlük hayatın temel parçaları mutlaka sepette bulunur. Bunun yanında kıyafet, mobilya, sağlık hizmetleri gibi birçok farklı kalem de sepete girer. Yani sepet tek bir kişinin alışverişi değil milyonlarca kişinin ortak ihtiyaçlarının bir karışımıdır. Kısacası sepet toplumu yansıtır ve fiyatlar da buradan ölçülür.
Enflasyon sepeti değişen zamana ayak uydurmak için güncelleniyor.
İnsanların tüketim alışkanlıkları yıllar içinde değiştiği için sepet de düzenli olarak yenilenir. Örneğin geçmişte internet ya da cep telefonu harcamaları yokken bugün bu kalemler sepette en önemli yerlerden birini alıyor. Yine aynı şekilde eskiden sepette ağırlığı fazla olan bazı ürünler artık günlük hayatta daha az tüketildiği için çıkarılabiliyor. Bu güncellemeler yapılmadığı takdirde enflasyon hesabı yanlış bir tablo çizerdi. Çünkü ekonomi yaşayan bir şeydir ve toplumun ihtiyaçları da sürekli değişir. Sepet de bu değişime ayak uydurarak güncelliğini korur.
Sepeti anladık peki hesap nasıl yapılıyor bir de ona bakalım...
Enflasyon oranı hesaplanırken önce belirlenen sepetteki ürünlerin fiyatları toplanır ve toplam maliyet bulunur. Daha sonra bu toplam, bir önceki dönemin toplamıyla karşılaştırılır ve aradaki fark yüzdelik artışa çevrilir. Örneğin geçen yıl 100 lira olan bir sepet bu yıl 120 liraya çıktıysa enflasyon oranı %20’dir. Bu hesaplamada TÜFE tüketicilerin karşılaştığı fiyat değişimini verirken, ÜFE üreticilerin maliyet artışını gösterir ve ileride TÜFE’ye yansıyacak işaretler sunar. Kısacası kulağa karmaşık gelse de enflasyon hesabı fiyat farkının yüzdesel dilime çevrilmesinden ibarettir ve bu yöntem sayesinde hepimiz cebimizdeki paranın değerini daha somut bir şekilde anlayabiliriz.
Enflasyon hesabı ve sepet sadece ekonomi için değil bizim hayat planlarımız için de yol gösteriyor.
Bu hesap sadece bir istatistik değil aynı zamanda elimizdeki en önemli pusulalardan biridir. Enflasyon oranı alım gücüm ne durumda, param beni nereye kadar götürüyor sorusunun cevabını verir. Gelecek planı yaparken, yatırım düşünürken ya da tasarruf etmeye çalışırken enflasyon oranlarını bilmek çok işine yarar. Kısacası, enflasyon hesabı sadece ekonomistlerin işi değil aslında hepimizin cebine dokunan bir rehberdir.
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
Yorum Yazın