Bir Kamera, Bir Şehir: Filmlerle Efsaneleşen 10 Şehir

Bazı şehirler vardır, bir filmi izlediğiniz anda zihninize kazınır.Paris bir replik olur, Tokyo bir bakış, İstanbul bir aksiyon sahnesi, New York bir kahve fincanının buğusu…Çünkü sinema sadece hikâye anlatmaz; mekân yaratır.Ayrıca bazı şehirler, bir filmle birlikte sadece haritada değil, kolektif hafızamızda da yer bulur.İşte sinema tarihine geçmiş, filmlerle anılmış, sahneleriyle özdeşleşmiş 10 efsane şehir ve onları anlatan unutulmaz filmler.“That Paris exists and anyone could choose to live anywhere else in the world will always be a mystery to me.”Woody Allen’ın 2011 yapımı filmi Midnight in Paris, Paris’e sadece bir şehir olarak değil, bir zaman makinesi gibi bakmamıza neden oldu.Film, modern bir Amerikalı yazar olan Gil’in, her gece 12’de kendini bir anda 1920’lerin Paris’inde bulmasıyla başlıyor. Ve o andan itibaren şehir, taş binalar ve Seine Nehri’nden çok daha fazlasına dönüşüyor: nostaljinin, sanatın ve hayalin vücut bulmuş hali.Gil, Hemingway, Fitzgerald, Dali gibi sanatçılarla tanıştıkça, Paris de izleyicinin gözünde bir açık hava müzesine değil, canlı bir ruha dönüşüyor. Her köşesi sanatla, fikirle, aşkla dolu.Bir sokak lambası, bir kitapçı vitrininde yansıyan ışık, bir caz kulübünün dar kapısı… Tüm bunlar, geçmişin büyüsünü bugünün yalnızlığına sızdırıyor.Bu filmden sonra ne oldu?Paris sadece Eyfel Kulesi veya Louvre ile değil; atmosferiyle, ışığıyla, geçmişe özlemle tanınır oldu. Film, Paris’i yeniden romantikleştirdi.Filmle gelen turist sayısı artmadı belki, ama gelen turistin kafasında artık bir hayal versiyonu daha vardı: gece yarısı Paris’te zaman kayması yaşamak.“Marcello… come here.”(Ve sonra o sahne: Trevi Çeşmesi’nin içinde, gece yarısı, Anita Ekberg…)Federico Fellini’nin 1960 yapımı başyapıtı La Dolce Vita (Tatlı Hayat), sadece İtalyan sinemasının değil, 20. yüzyıl kültürünün en etkileyici portrelerinden biri.Ve bu portre, Roma’nın içinde, Roma üzerinden, Roma’ya karşı kuruldu.Film, gazeteci Marcello’nun lüks, aşk, anlam arayışı ve boşluk içinde geçen günlerini anlatıyor. Ama aslında hikâye değil, şehir anlatılıyor. Roma, burada hem bir sahne hem bir karakter.Kimi zaman büyüleyici bir arka plan…Kimi zaman baştan çıkarıcı, karmaşık ve yorucu bir ruh hali…Özellikle o sahne: Trevi Çeşmesi’nde Anita Ekberg’in gecelikle yürüdüğü an.Tarihin en ikonik sinema görüntülerinden biri oldu. Ve Roma, o anda sadece geçmişin şehri değil, arzuların şehri haline geldi.Filmle birlikte Roma, artık sadece antik bir başkent değil, modern hayallerin ve hayal kırıklıklarının da merkezi oldu.“La dolce vita” sözü bile hayatımıza yerleşti. Bugün hâlâ dünyanın neresine giderseniz gidin, biri Roma’dan bahsederken “la dolce vita” diyorsa, bilin ki Fellini hâlâ yaşıyor.“Nothing very bad could happen to you there.”1961 yapımı Breakfast at Tiffany’s, sadece bir film değil; New York’un stilize edilmiş bir rüyasıdır.Blake Edwards’ın yönettiği, Truman Capote’nin romanından uyarlanan filmde Audrey Hepburn’ün canlandırdığı Holly Golightly, Fifth Avenue’de sabah kahvesiyle Tiffany vitrininin önünde durduğunda sinema tarihi yeniden yazılır.New York, bu filmde sadece bir arka plan değil; Holly’nin özgürlük, arayış ve kaçış dolu hayatının ortağıdır.Film boyunca Upper East Side sokakları, Central Park, apartman daireleri, partiler… hepsi birer karakter gibi davranır.Bu şehir, tıpkı Holly gibi: • Bir yandan ışıltılı, büyüleyici, zarif… • Diğer yandan yalnız, kaçak, belirsiz…“People do fall in love. People do belong to each other.”“Because that’s the only chance anybody’s got for real happiness.”Bu cümleyle film biterken New York’un içinde hâlâ yağmur yağıyordur. Ve biz biliriz ki, bu şehirde yağmur bile sinematografiktir.Bu filmden sonra ne oldu?Audrey Hepburn’ün küçük siyah elbisesi moda ikonu oldu, Tiffany & Co. turistik bir mekâna dönüştü, ama en çok da New York romantik yalnızlığın başkenti haline geldi.Bugün bile yalnız gezginler için bir film gibi hissettiren şehir varsa, o hâlâ New York’tur.“Let’s never come here again, because it would never be as much fun.”2003 yapımı Lost in Translation, Tokyo’yu bir kartpostal gibi sunmaz. Tam tersine, şehirle insan arasındaki mesafeyi, yabancılığı, modern yalnızlığı gösterir.Sofia Coppola’nın sade, derin ve duygusal anlatımıyla Tokyo burada hem çok kalabalık hem inanılmaz yalnız bir yer.Bill Murray’in canlandırdığı Bob ve Scarlett Johansson’un Charlotte karakteri, Tokyo’da karşılaşırlar. İkisi de Amerikalı, ikisi de şehirle bağ kuramamış, ikisi de hayatın bir boşluğunda duruyor gibidir.Ama işte tam o bağ kuramama hâli, Tokyo’nun hikâyesini anlatır bize.Otellerin yüksek katları, karaoke odaları, reklam panoları, zen bahçeleri, Shibuya kalabalığı…Hepsi bir “anlam arayışı” atmosferi yaratır.Filmde Tokyo hiç “turistik” değildir. Modernliğin içinde kaybolmuş bir ruh hâlidir.Ve bu haliyle, bir yandan soğuktur, ama aynı zamanda koruyucudur da. İnsanları yalnız bırakır ama yargılamaz. Ve belki de bu yüzden, iki yabancıyı birbirine yaklaştıran şey şehir değil, şehirdeki boşluktur.“You’re not hopeless.”“It gets easier.”Tokyo, bu filmle birlikte sinemada “neon melankolisi”nin merkezi oldu.Şehri bir kılavuz gibi değil, bir iç dünya gibi sunan bu yaklaşım, özellikle genç sinemacılara yeni bir kapı açtı.Ve hâlâ, bir yabancı Tokyo’ya ilk kez gittiğinde, bu filmi hatırlamadan edemiyor.“Welcome to Istanbul.”“If the world was a single state, its capital would be Istanbul.” – Napoleonİstanbul, sinema tarihinde onlarca kez perdeye yansıdı ama iki film var ki bu şehri çok farklı şekillerde anlattı:Biri küresel bir aksiyon destanı olan James Bond – Skyfall (2012),diğeri ise şehrin ruhuna, sesine ve sokaklarına odaklanan Fatih Akın’ın belgeseli Crossing the Bridge (2005).Skyfall’da İstanbul – Aksiyonun DoğusundaJames Bond bu kez Kapalıçarşı’nın çatısında motosiklet sürüyor, Eminönü’nden tren kovalamacasına giriyor.İstanbul, burada egzotik, karmaşık ve heyecan verici bir arka plan.Ama bir dekor olarak değil—bir aksiyonun mimarisi olarak kullanılıyor.Şehir tüm ihtişamıyla kadraja giriyor, Bond’un tehlikesine eşlik ediyor.Ama bu bakış, dışarıdan. Bir turistin, bir ajanın gözünden İstanbul.Crossing the Bridge’de İstanbul – Sesin ve Ruhun İçindenFatih Akın’ın kamerasıysa şehri içeriden anlatıyor.Sokak müzisyenleri, arabeskçiler, hiphopçular, Sezen Aksu, Ceza, Baba Zula…İstanbul’un sesini, çok sesliliğini, kaosunun içindeki melodiyi gösteriyor.Şehir burada sadece bir mekân değil—bir ritim, bir hikâye, bir ruh.“İstanbul’un müziği, İstanbul’un kalbi gibidir. Herkes ayrı ayrı çalar ama bir şekilde birlikte bir ahenk yaratır.”İstanbul sinemada her zaman farklı görünüyor—kime baktığına göre değişiyor.Ama her hâliyle büyüleyici. Bazen aksiyon, bazen şiir, bazen bir nota gibi…“We’ll always have Paris.”“Here’s looking at you, kid.”Michael Curtiz’in yönettiği, 1942 yapımı Casablanca, sadece bir film değil; sinema tarihinin en güçlü aşk hikâyelerinden biridir.Ve bu hikâyenin fonu, Fas’ın Atlas Okyanusu kıyısındaki o gizemli, geçişler ve kaçışlar şehri: Casablanca.Filmde Humphrey Bogart’ın canlandırdığı Rick, kendi barını işletirken eski aşkı Ilsa (Ingrid Bergman) aniden hayatına geri döner. Şehir, savaşın gölgesindeki Avrupa’dan kaçan insanların son durağıdır. Bir tür bekleme odası.Ve bu ruh hâli, Casablanca’nın sinema tarihindeki yerini belirler:Bir geçiş noktası.Ne tam özgürlük ne tam esaret.Ne kavuşma ne ayrılık.Casablanca bu filmde egzotikliğiyle değil, mecburiyetin ve yarım kalmışlığın mekânı olarak tanımlanır.Sokakları kalabalıktır ama herkes sessizdir. Herkesin içinde bir kaçış vardır. Ve tüm bunlar sisli bir gece, uğultulu bir havaalanı sahnesiyle doruğa ulaşır.Casablanca filmi, bu şehirle özdeşleşti. O kadar ki birçok kişi için bu şehir sadece bir filmdir.Bugün bile şehre gidenler, Rick’s Café’nin gerçekte var olup olmadığını sorar.Çünkü bu film, Casablanca’yı bir coğrafi nokta olmaktan çıkarıp, kolektif duygusal hafızamızda bir yer haline getirmiştir.“Isn’t everything we do in life a way to be loved a little more?”Richard Linklater’ın 1995 yapımı filmi Before Sunrise, büyük hikâyelere değil, küçük anlara, kelimelere ve sessiz bakışlara dayanır.Ve bu anların tamamı Viyana’da geçer—ama bir rehber broşüründeki turistik rotalarda değil, şehrin sıradan ve sessiz sokaklarında.Amerikalı Jesse (Ethan Hawke) ve Fransız Céline (Julie Delpy), bir tren yolculuğunda tanışırlar. Ve Jesse, Viyana’da sabaha kadar beraber vakit geçirmeyi teklif eder. Film boyunca ikili sadece konuşur, yürür, bazen susar… ama o gecenin büyüsü izleyicinin içine işler.Ve Viyana burada tam olarak nedir? • Ne Paris gibi aşırı romantik, • Ne New York gibi kalabalık, • Ne Tokyo gibi yalnız…Viyana burada, “an”ın kendisi gibidir.Sade, estetik, sıcak ama sakin. Bir park bankı, bir plakçı dükkânı, gece vakti boş bir tramvay…Her şey basit ama anlam yüklüdür.Bu filmle birlikte Viyana, bir şehirden çok bir duygu haline geldi:“Birbirini gerçekten tanımadan, ama tamamen hissederek yaşanan bir gecelik sonsuzluk.”Bugün hâlâ Viyana’da “Before Sunrise turu” yapanlar var. Ama asıl tur, o gece boyunca izleyicinin zihninde gerçekleşir.“Here’s to the fools who dream.”Damien Chazelle’in 2016 yapımı La La Land filmi, Los Angeles’ı bir şehirden çok bir duygu, bir arayış, bir yanılsama olarak anlatıyor.Ryan Gosling ve Emma Stone’un canlandırdığı iki karakter – caz tutkunu Sebastian ve oyuncu adayı Mia – bu şehirde hayal kurmaya başlıyorlar. Ama her hayal gibi, onlarınki de gerçeğe çarpıyor.Los Angeles burada ne Hollywood’un parıltısı ne Beverly Hills’in lüksü…La La Land’in Los Angeles’ı: • Otoparklarda dans edilen, • Griffith Gözlemevi’nde yıldızlara bakılan, • Kafelerde umut aranan, • Deneme çekimlerinde gözyaşı dökülen bir yer.Bu film, şöhret hayalinin hem romantik hem de trajik yüzünü gösteriyor.Los Angeles, tıpkı bir eski caz melodisi gibi: • Notaları güzel, • Ritmi duygusal, • Ama sözleri hüzünlü.“Maybe it means something, maybe it means nothing…”“But here’s to the hearts that ache…”La La Land ile Los Angeles bir kez daha “hayal kuranların şehri” olarak tanımlandı. Ama bu kez umut kadar kayıp ve yalnızlık da o tanımın içindeydi.Şimdi birçok genç sanatçı bu filme bakarak yola çıkıyor: Hem ilham alarak hem de neyle karşılaşabileceklerini bilerek.“It is written.”2008 yılında Danny Boyle’un yönettiği Slumdog Millionaire, yalnızca bir başarı hikâyesi değil; aynı zamanda Mumbai’nin karmaşasını, gerçekliğini, çelişkilerini ve ritmini sinema perdesine taşıyan güçlü bir film.Filmde Jamal, bir gecekondu mahallesinde büyümüş bir gençtir. Hindistan versiyonu Kim Milyoner Olmak İster? yarışmasına katılır ve geçmişte yaşadığı her acı dolu deneyim, ona doğru cevapları getirir.Ama film asıl olarak Mumbai’yi anlatır: • Kalabalık tren garları • Elektrik telleriyle çevrili gecekondu sokakları • Bollywood’un ışıltısı • Gölgesinde yaşayan milyonlarMumbai burada hem bir başlangıç hem bir sınavdır.Burası başarıya ulaşabileceğiniz yer olabilir ama aynı zamanda her köşede sizi yok edebilecek bir şehir. Hayal ve acının iç içe geçtiği bir gerçeklik.Film boyunca şehir nefes nefese anlatılır ama sonunda umut bırakır:“It is written.”Yani bu şehirde her şey olabilir. Ve her şeyin olabileceği tek yer belki de burasıdır.Slumdog Millionaire, Mumbai’yi dünya çapında yeniden tanımladı.Sadece fakirlik değil, enerji, gençlik, dinamizm ve insanın içinden çıkan dayanma gücüyle…Bu filmden sonra Mumbai, dünya sinemasında kalabalığın içindeki bireyin mücadelesini anlatan bir simgeye dönüştü.“Bright light city gonna set my soul, gonna set my soul on fire…”Las Vegas, ışıklarla süslenmiş, rüyaların ve kayıpların aynı anda yaşandığı bir şehir.Ve bu şehri sinemaya en net kazıyan filmlerden biri, 1964 yapımı Viva Las Vegas.Başrolde kim var? Elbette Elvis Presley – hem sesiyle hem karizmasıyla bu filmi sadece bir müzikal değil, Las Vegas’ın sinema vitrinine dönüşü yaptı.Filmde hız tutkunu Lucky (Elvis), araba yarışları kazanmak isterken kalbini kaptırır – ama asıl hikâye o değil.Asıl yıldız, şehir: • Neon tabelalar • Blackjack masaları • Sahne ışıkları • Showgirl kostümleri • Ve hiç durmayan bir tempoViva Las Vegas, Elvis’in sesiyle bir şehri canlı bir sahneye dönüştürdü.Bugün hâlâ Las Vegas deyince akla bu şarkı gelir,Ve her turist, Strip boyunca yürürken bu melodiyi duymasa bile hisseder.Çünkü Las Vegas, gerçek ile gösteri arasındaki çizginin silikleştiği yerdir.Elvis’le birlikte, sonsuza dek müzikle anılacak bir şehir…Bu şehirler sadece filmde görünmekle kalmadı.Onlara yüklenen anlamlarla zihnimize, kalbimize, hayal gücümüze kazındı.Bazen bir tren sahnesi, bazen bir öpücük, bazen bir veda…Ama hepsinde ortak bir şey vardı:Şehir, hikâyeyi taşıdı. Hikâye, şehri ölümsüzleştirdi.TwitterInstagramYouTubeFacebookLinkedlnBu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. © Onedio

Bir Kamera, Bir Şehir: Filmlerle Efsaneleşen 10 Şehir

1. Paris – Midnight in Paris

2. Roma – La Dolce Vita

3. New York – Breakfast at Tiffany’s

4. Tokyo – Lost in Translation

5. İstanbul – Skyfall & Crossing the Bridge

6. Casablanca – Casablanca

7. Viyana – Before Sunrise

8. Los Angeles – La La Land

9. Mumbai – Slumdog Millionaire

10. Las Vegas – Viva Las Vegas: Parıltı, Hız ve Elvis’le Işıl Işıl Bir Şehir

Sahnede Yaşayan Şehirler