Küçürek Öykü Kraliçesi: Demet Çaltepe
Sizi yazın dünyasının mütevazı cevherlerinden biriyle, Demet Çaltepe ile tanıştırmak istiyorum. Türk Dili ve Edebiyatı ile Felsefe bölümlerinde öğrenim gören Çaltepe, 2012’de Gürhan Uçkan Öykü Ödülü’nü kazanarak dikkatleri üzerine çekti. 2014’te Yaşar Nabi Nayır Gençlik Ödülleri’nde öykü dosyası dikkate değer bulundu. Aynı yıl editörlük yapmaya başladı. 2020’de ise Çeper adlı öykü kitabı yayımlandı. Anlayacağınız o hem başarılı bir editör hem de özgün bir yazar. Benim içinse o bir “Küçürek Öykü Kraliçesi.” Şaşırmış olabilirsiniz ama tam da böyle. İlk kitabı Çeper’i okuyanlar ve ayrıca kendisinin küçürek öykü atölyesine katılmış olanlar ne demek istediğimi anlayacaktır☺ Bu tanımı, sadece yazdıklarıyla değil, küçürek öyküyü edebiyat kuramları çerçevesinde hücrelerine ayıracak kadar iyi analiz ettiği, bunu bizlere de aktarabildiği, yolumuzu aydınlattığı için yapıyorum… Bu tanım için geçerli sebeplerim yalnızca bunlar da değil; geçen ay Distopya Akademi’nin öncülüğü ile basılan, içinde ben de öykülerimle yer alabildiğim için büyük mutluluk duyduğum küçürek öykülerden oluşan kolektif kitabın editörü ve biz yazarların rehberi olduğu için de… E, buyurun sohbetimize, neler konuşmuşuz bir bakın ☺
ÖG: Size göre, özgeçmişinizde yer alan tüm etiketler dışında Demet Çaltepe nasıl biridir? İçinizdeki bu okuma ve yazma aşkı nasıl başlamıştır?
DÇ: Bazen suskun bir okur, bazen dikkat kesilmiş bir dinleyici, bazen de yazıyla dertleşen bir anlatıcı… Çocukluğumda kitaplarla tanıştığım andan itibaren edebiyat, hem bir sığınak hem de hayata açılan en güvenilir kapı oldu benim için. Okumak, önce kendimi tanımak için bir araçtı; zamanla yazmak, hem iç sesimi hem de etrafımdakilerin sessizliğini duyurmanın yolu hâline geldi.
ÖG: Okuma ve yazma metodunuz hakkında neler söylersiniz? Ne tür kitapları okumayı, neler üzerine yazmayı seversiniz?
DÇ: Okumayı da yazmayı da katmanlı bir eylem olarak görüyorum. Yüzeyde olanla yetinmem; bir metnin alt katmanlarında dolaşmayı, boşlukları dinlemeyi, tekrarları anlamlandırmayı severim. En çok insan doğasına, hafızaya, içsel çatışmalara, psikoloji ve felsefeye dair yazılmış metinler ilgimi çeker. Yazarken de benzer temaları denerim: suskunluklar, kırılma anları, gündelik olanın içindeki varoluşsal çatlaklar…
ÖG: Başlıkta da dediğim gibi, sadece benim için değil, muhtemelen başka edebiyatseverler için de bir “Küçürek Öykü Kraliçesi” olarak biliniyorsunuz. Nedir bu küçürek öykü? Konuya yabancılık çekenler için sizden dinleyelim lütfen.
DÇ: Küçürek öykü, dilin tasarrufla değil, yoğunlukla kurduğu bir anlatım biçimi. Görünenin ardına geçer, suskunlukla konuşur. Bazen tek cümleyle bir yaşamı anlatır, bazen bir imgeyle yıkımı gösterir. Onu tanımlamak kadar, ona yaklaşmak da özen ister. Ben küçürek öyküyü yalnızca kısalıkla değil; derinlikle, çağrışımla, sezgiyle tanımlarım. İyi bir küçürek, okurun zihninde yankılanan bir boşluk bırakır.
ÖG: Yazın dünyasında küçürek öykü anlayışının bir tür olarak kabul görmüş olduğunu düşünüyor musunuz? Sosyal medyada parladığını söylemek mümkün mü?
DÇ: Küçürek öykü, edebiyatın geleneksel yapısında uzun yıllar marjinal bir yerdeydi. Ancak çağın hızına, dikkat dağınıklığına ve yoğun bilgi akışına cevap verebilen bir anlatım dili olduğu için artık daha çok karşılık buluyor. Sosyal medyada görünen ilgi, onun şiirle buluşan estetik yönünden değil de bazen yalnızca “kısalık” algısından kaynaklanıyor. Oysa küçürek, sadece kısa değil; yoğun, ritmik, çok anlamlı ve estetik bir tür.
ÖG: Bu mikro anlatıların en çok tartışılan hatta kafa karıştırıcı tarafı da şiire çok yakın olması. Nasıl ayrışır küçürek öykü şiirden?
DÇ: Küçürek öykü ile şiir arasında sıkı bir bağ var; ama bu bağ bir benzerlikten ziyade bir sınır çizgisi. Şiir duygudan, çağrışımdan beslenirken; küçürek öykü olayla, karakterle ve dramatik bir dönüşle ilişki kurar. İyi bir küçürek öykü, şiirsel olabilir ama mutlaka bir anlatı barındırır. Şiirde biçim ön plandayken, küçürek öyküde yapı ve anlam inşası belirgindir.
ÖG: Editörlüğünü sizin yaptığınız, 32 yazardan küçürek öykülerle dolu kolektif kitabımız Çentik nasıl bir kitap oldu sizce?
DÇ: Çentik, Türkiye’de küçürek öyküye odaklanmış kolektif çalışmalardan biri. Dili, sesi ve biçimi farklı 32 yazarı bir araya getiren bu kitap, yalnızca türün değil; edebiyatın da yenilenme potansiyeline işaret ediyor. Dönüştürücü bir metin arayışı, ortak bir anlatı dili, ama bir o kadar da bireysel deneyimlere sadık kalma çabası… Çentik bu anlamda hem estetik hem kuramsal bir karşılık sunuyor.
ÖG: Küçürek öykü yazmak isteyenlere neler önerirsiniz?
DÇ: Öncelikle okumak… Ama yalnızca küçürek örnekleri değil; şiirden felsefeye, klasiklerden güncele geniş bir yelpazeyi takip etmek gerek. Yazarken ise sabırlı olmak, boşlukla ilişki kurmak, anlatmaktan çok sezdirmenin gücüne inanmak gerekir. Ayrıca yazdıklarınıza mesafeyle bakabilmek ve her cümleyi yeniden sorgulamak da önemli.
ÖG: Biraz da diğer şapkanızdan bahsedelim. Editörlük sizin çocukluk idealleriniz arasında mıydı? Hayattan beklentiniz neydi?
DÇ: Çocukken her şeyi ama her şeyi yazıya dönüştürmek isterdim. Dünyayı yalnızca kelimelerle anlayabildiğim bir yaşantım oldu hep. Editörlük, zamanla içime işleyen bu dikkat ve metin sevgisinin profesyonel karşılığı oldu diyebilirim. Hayattan beklentim, anlamlı bağlar kurmak ve bu bağları yazıya dönüştürebilmekti.
ÖG: Siz editör olmadan öncesinde -ki genelde aksi olur- bol bol yazan ve öykülerinizle ödüller almış biriydiniz. Ancak ilk kitabınızı yıllar sonra yayımladınız. Bu sizin için bir pişme süreci miydi? Bu iki kavram -yazarlık ve editörlük- sizin dünyanızda birbirini nasıl etkiliyor?
DÇ: Yazarlık ve editörlük bazen birbirini besler, bazen de susturur. Editörlük mesleki olarak metne dışarıdan bakmayı öğretir; yazarlık ise içeriden konuşmayı gerektirir. Bu iki rol arasında gidip gelmek zamanla bir dengeye dönüştü. Kitabımı geç yayımlamam da biraz bu dengeyi arama sürecindendi. Kendi metnime editör gözüyle acımasız bakarken, yazar tarafımın kırılganlığıyla da yüzleştim.
ÖG: Bir kitabın başarısında editörün yerini nerede görüyorsunuz? İyi editör kimdir sizce? Siz yazar odaklı mısınız, okur odaklı mı? Ve gene sizce, hangi kitap basılmaya değerdir?
DÇ: İyi bir editör görünmezdir ama metnin ruhunu derinleştirir. Bir kitabın başarısında editör, yönlendirici bir zihin ve dikkatli bir eşlikçidir. Ben yazar odaklı çalışırım; çünkü iyi bir metin önce yazarın sesiyle kurulur. Ama bu sesin okurla buluşması için aradaki köprüyü de sağlam kurmak gerekir. Basılmaya değer kitap, okura yeni bir şey söyleyebilen, estetikle düşünceyi buluşturabilen metindir.
ÖG: Ve son olarak gelecek için neler hayal ediyorsunuz? Planlar, yeni projeler, yeni kitaplar var mı ufukta?
DÇ: Yazmaya, anlatmaya ve birlikte üretmeye devam etmek istiyorum. Aynı zamanda yeni bir bireysel öykü kitabı üzerine çalışıyorum. Atölyelerimi genişletmek, farklı disiplinlerle (resim, müzik, sinema) kesişen edebi üretim alanları yaratmak da hayallerim arasında.
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
