Nöroplastisite: Öğrenme ve Hafıza Üzerindeki Etkisi
Öğrenme bir bireyin, yetenek ve yaklaşımları ya da davranışlarının gözlemle kalıcı olarak farklılaşmasıdır. Nöroplastisite; beynimize yeni gelen bilgileri alıp entegre edip, yaşam boyunca uyum sağlama ve gelişim yeteneği kazandırmasıdır. Her insanın farklı şekillerde ve hızda öğrendiği farklılıklar vardır. Bu yüzden öğrencilerin öğrenme süreçlerinde bu farklılıkların dikkatte alınması gerekmektedir. (Ormrod, 2018).
Genel olarak insanların bilgiyi nasıl elde ettikleri ve kullandıkları öğrenme teorileri bağlantılıdır.
Davranış teorisine göre öğrenme, gözle görüldüğü gibi davranışta farklılıklar meydana geldiğinde gerçekleşir. Pavlov’un klasik koşullanma ve Skinner’in koşullanma deneyleri bu düşüncenin temelini yansıtmaktadır (Gordan & Krishanan, 2014).
Bilişsel teorisi ise hem içsel, hem de zihinsel dışsal davranışlar arasında köprülerin oluşmasını sağlar. Zihin, problem çözme, dikkat gibi bilişsel fonksiyonlara odaklanmaktadır. Bu teori dışardan gelen yeni bilgiyi hafızada işleyerek var olan bilgi yapısına uyum sağlayarak öğrenmenin gerçekleştiğini vurgular. (Drigas, Karyotaki, & Skianis, 2018).
Yapılandırmacı teorisi ise, insanların kendi düşünce ve fikirlerini sürekli etkin kıldıkların ileri sürmektedir. Yapılandırmacı teorisi öğrenmenin kişinin tecrübe ve deneyimlerine yüklediği anlamlar sonucunda gerçekleştiğidir. (Piaget, 1952, s:31).
Sosyal öğrenme, genel anlamıyla kişilerin bir diğer kişinin hareketlerini takip ederek ve taklit ederek kazandığı yeni beceriler olarak tanımlanabilir. Bandura’ya göre insanların birbirlerinden modeleme ve gözlemleme yoluyla öğrendikleridir. buteoride çevresel faktör ve sosyal etkileşimin etkin olduğudur. (Bandura, 1977; Rumjaun ve Narod, 2020, p:86).
Hümanistik öğrenme, İnsanların kendi potansiyellerini ortaya çıkarma ve kim olduklarını anlamalarına yardımcı olan bir süreçtir.
İnsanların motivasyonlarını, duygusal ve kişisel amaçlarını etkilediğini savunmaktadır. Maslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisi ve Rogers'ın insan merkezli yöntemleri bu felsefenin temelini oluşturur. (Maslow, 1943, s: 382).
Hafıza ve öğrenme insanın iki bilişinin önemli iki yönüdür. Bilgiyi edinme süreci öğrenmedir, bellek ise tecrübenin depolanması ve geri gelmesidir. Öğrenme ve hafıza için farklı sinir ağı bileşenleri gereklidir. Bu durumda beynin farklı alanlarında etkileşimlerinin sonucunda gerçekleşir. Yeni bir bilgiyi hipokampüs uzun süreli bellekte saklamak için kortikal alanda işbirliği yaptığı gibi sinaptik, plastisitiye ya da sinir hücreleri arasındaki ilişkinin güçlendirilmesine bağlıdır. (Liu, Groen, Kadish ve Tollefsbol, 2009).
Nöroplastisite ve öğrenme ilişkisi
Öğrenme ve bellek için önemli olan hipokampüste yeni nöronların oluşturulmasına neden olan nörogenez ile ispatlanmıştır. Öğrenme ve uyum sağlama için sürekli yeni hücrelerin üretimi ve beynin sinir ağlarının esnekliğini artırdığında dair pozitif yönde etki yaptığıdır. Nöroplastisite ve öğrenme arasında güçlü bir ilişki vardır. Beynin tecrübe ve deneyimlerini çevresel etkilere cevap olarak yapısını değiştirme kapasitesi olduğudur.
Öğrenmenin temelini oluşturan ve yeni bilgileri alma ve entegre etme sürecidir. Var olan sinir ağlarını kuvvetlendirir ve zayıf olan sinir ağlarını parçalayarak öğrenmenin sonucu olarak yeniden oluşturur. Nöroplastisite aynı zamanda yeni davranışları geliştirme mekanizmasıdır. Kaybolan davranışlarında tekrardan öğrenilmesinde kullanılan prosesdir (Kleim & Jones, 2008, s: S225). Bellekte bu sinapitk değişimler sayesinde bilgiyi kaydetmek ve geri getirmek daha basittir. Yeni bir şey öğrenildiğinde, nöronlar arasında güçlü bağlar kurulduğunda öğrenilen bilginin ya da becerinin verimliliği kendiliğinden artırır.
Sonuç itibari ile yeni bilgi ve yeteneklerin öğrenilmesi beynin artan uyum yeteneği ve esnekliği sayesinde mümkündür. Dahası, nöroplastisite öğrencilerin öğrenme sürecinin her seviyesinde karşılaştıkları zorluklara tepki olarak beyinlerini değiştirme kapasitelerini kolaylaştırır. Özetle, beynin kendi kendine tekrardan yenileme kapasitesidir. Öğrenme süreçleri, duygusal deneyimler, travmalar sonrasında beyinde sinir bağları değişebilir. Yapısal plastisite ise var olan sinir hücrelerinin yeni görevler üstlenmesi ya da yeni sinir hücrelerinin oluşmasını tanımlamaktadır. Beynin kendini tekrardan iyileştirmesi ve kapasitesini artırmasında etkili olan yöntemler fiziksel, sanatsal, bilişsel ve sosyal alanları kapsamaktadır.
Sosyal deneyimler, fiziksel aktiviteler beynin sinir ağlarının esnekliğini arttırdığı gibi aynı zamanda bilişsel rezervi de güçlendirmektedir.
Cihan TAŞ
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
