Özel Bir Uğur Batı Kitabı ve Devrim Erbil: Halılarının Ritmi ve Sonsuzluğa Dokunan İnsan Figürleri
İstanbul'u, zamanı, mekanı, kuşu, ağacı, ne bilirim ki, tüm bir şehri titreten adamdır Devrim Erbil. Onun halılarına baktığınızda, o çizgiler bazen bir kuş olur uçar, bazen de ressamının kendi sözleriyle bir günün seksen altı bin dört yüz saniyesi gibi, günlerin baş döndürücü akışını fısıldar. Tarih orada, geçmiş orada, şimdi de orada. Belki gelecek de. Onun halıları zamansızdır, tıpkı kendisi gibi.
Mario Levi'nin düşündürücü sorusu yankılanır zihnimizde: 'İstanbul bir masal mıydı gerçekten?' Belki de o da Erbil'i anlamaya çalışıyordu bu soruyu sorarken. Zira Erbil'in halılarında, insan figürü kullanılmasa da, en çok insan vardır der Levi. Gökyüzünde insan vardır, kuşlarda insan, kentin karmaşasında insan, İstanbul'da insan, çizgide, perspektifte, yönde, mavide, gride, beyazda insan. En çok da umutta insan vardır, çünkü umut zaten insana dairdir. Sanki bir büyü gibi sarar bu his insanı. Kule'nin terasından Haliç'i seyrederken, bilmeden bu manzaraya doğru ilerlemiş gibi hissedersiniz. Ne çok ayrıntı bir araya gelmiştir o anlarda. Bir yüzyılın son demlerinde, dedenizin size bıraktığı kıymetli hatıralar eşliğinde, kırklı yaşlarınızda aşkla 'İstanbul Bir Masaldı' romanının veda satırlarını yazarken bulursunuz kendinizi. Son nokta konulacak mıdır, orası ayrı mesele. Ama o manzara ve hissettirdikleri karşısında, doğru bir yerde durduğunuzu haykırırsınız içinizden. İşte o anlar, ilham anlarıdır. Geçmişle, yaşadığınız anların derinliğiyle, kaybettiklerinizle ve onların size kazandırdıklarıyla buluşma anlarıdır. Gelip geçiciliğimiz üzerine düşünürken, yine aynı soru yankılanır: 'İstanbul bir masal mıydı gerçekten?'
Erbil'in resminin dilinden konuşacak olursak, tüm bunlar ritmin taşıyıcıları, ressamın alfabesidir.
Bu alfabeyi çözmek için onun içine girip hissetmek gerekir; mavi ile beyazın ilişkisini ve gizli bir grinin ona kattığı anlamı görmek, görebilmek. Titreşim de öyle. Devrim Erbil, halı sanatıyla evrensel olanı ifade ederken, titreşimin etkilerini kullanan bir form yaratmıştır. Tüm bunlar, aynı zamanda optik bir yanılsama da oluşturur. Ona empresyonist diyenler olsa da, bu makul bir tespittir. Erbil, titreşim, ritim, devinim ve hareket kavramlarını yapısal olarak kullanır. Resimlerindeki optik yanılsamalar, çizgi, renk ve biçimin salınımlar halinde kullanımı, eserlerinde kendine özgü bir özellik yaratır. Nokta biçiminde uygulanan renklerin gözde rezonans etkisi yaratması adeta bir illüzyondur, sanki sıvı manyetiğin sanatta kullanımıyla oluşturulmuş titreşimli etkilere sahiptir. Erbil'in 'akış' görüntülerinin anlık değişimlerini resmetmesi, çizgi, kontür ve hareketle yarattığı bir ritme dayanır. O adeta bir araştırmacıdır; resminde aramış, bulmuş ve titreşme ile hareket etkisi yaratması gibi farklı titreşimsel etkiler ortaya koymuştur. Rezonansı ifade etme üsluplarının farklı etkilerde ve farklı şekillerde ortaya çıktığını düşünen Erbil için bu, bütüncül bir şeydir. Duygusu, ruhu, davranışları, bakış açısı ve algılama biçimine göre sanatı ifade etme şekli ve rezonans algısı oluşur. Erbil'in titreşim etkilerini daha iyi anlatabilmek için onun ruh haliyle düşünmek gerekir. Tıpkı müzikte olduğu gibi, halılarında da birbirini tekrarlayan objelerin ya da görüntülerin bir tempoyu andırmasıyla ritim oluşturur. Ressam, aynı renk, aynı boyut ve aynı şekillerdeki nesneleri sıralı şekilde çizer. Soyuttan İstanbul halılarına kadar, ritmi şekillerin altta yatan bir vuruş yaratacağı şekilde düzenler. Erbil'deki ritim, müziğin ritmine benzer, ancak notalar ve sesler yerine renkler ve şekiller kullanarak halılar inşa edilir.
Devrim Erbil'de, ister işitsel ister görsel isterse başka bir şekle bürünsün, her türlü ritmin üç temel nitelikten oluştuğunu söyleyebiliriz: dönüşüm, tekrar ve tempo.
Erbil'de Dönüşüm: Erbil'in resmindeki dönüşümde figürler birbirinin yerini alır, ondaki iki ya da daha çok öğe birbiriyle yer değiştirir. Kuşlar bulutlarla birleşir ya da ağaçlar binaların yerini alır. Bir perküsyona dair her vuruşun ardından bir sessizlik onu takip eder ve ilk ritim oluşur. Erbil'de de bir çizginin boşlukla, kalın çizginin ince çizgiyle, mavi çizginin kırmızı çizgiyle yer değiştirmesiyle ritim dönüşüme uğrar.
Erbil'de Tekrar: Ritmi oluşturan ikinci temel unsur tekrardır. Erbil, figüral yer değiştirmeleri tekrarlayarak ritmi oluşturur. Bu anlamda ritim, noktalama işareti gibidir. Bu noktalamalarla, yani 'tekrarlarla' tanımlı bir 'Erbil düzeni' oluşturur. Bu tekrarın düzen oluşturması için Erbil resminde farklı satıhlarda çeşitli karelerin tekrar ettiğini görürsünüz; bu, kuralın teşkilidir, tekrarın düzenidir. Tekrarın bir tesadüf değil, kural olduğunun saptanmasıdır bu. Ritim, düzen duygusundan oluşur ve eşsiz Erbil görsel kompozisyonu da bu şekilde ortaya çıkar.
Erbil'de Tempo: Devrim Erbil resminde ritmin üçüncü unsuru tempodur. Ritimle karıştırılabilen bu kavram, gerçekte ritmin tekrar ve değişim sıklığını ifade eder. Sıklık fazlaysa tempo yüksek, seyrekse düşüktür. Erbil'de bu ayrım kolaydır; onun resmini hep hareket halinde görürsünüz. Anadolu halılarında doğayı kullanarak eşsiz ritim gösterimleri vardır. Ağaçlar onda hep eşit mesafelerde aralıklıdır, Erbil İstanbul'larında binalar da öyledir, ya da gemiler. Ressam, bu unsurların birbirinden doğal görünmesini sağlamak için bazı farklılıklar yaratır. Bu üslup, tabloya güçlü bir duruş sağlar. Gemiler, kaotik bir simetri şekli oluşturmak için uygun mesafelerle bir araya gelir, bütünde bir araya gelerek ritmi güçlendirir. Ancak üstte gökyüzünde çok daha organik bir bulut düzenlemesinin olması halıdaki ritim duygusunu kırar.
Optik yanılsama denilince akla Monet'nin sihirbazlığı gelir. Monet, mavi bir gökyüzünün hareket ettiğini resmeder; ancak mavi bir gökyüzünü, mavi bir ufukla beraber, bütün canlılığı ile ortaya koyabilmek için onun karşıtı bir renge, sarıya ihtiyacı vardır. O halde mavi üst-plana karşı sarı bir alt yapı resmedilmelidir. Nitekim Monet de aynı şeyi yapar. Böylece iki karşıt renkten yapıtın temel yapısı ortaya çıkar. Tüm bunlar, tıpkı Devrim Erbil'in eserleri gibi harika birer yanılsamadır.
Şekerrenk: Devrim Erbil'in Halı-Resim Mirası ve Sonsuzluk Yolculuğu
21 Mayıs 2025'te duyurulan haberle, Türk Çağdaş Resim sanatının yaşayan efsanesi Devrim Erbil'in halı eserlerini içeren, Prof. Dr. Uğur Batı tarafından kaleme alınan 'Şekerrenk: Devrim Erbil Halıları ve Namütenahi Bir Derinlik' kitabı yayımlandı. Bu kitap, Devrim Erbil'in dünya çapındaki halı resimleri (tapestry) mirasına yeni bir boyut kazandırırken, sanatseverlere Erbil'in eserlerine dair derinlemesine bir perspektif sunuyor. Aynı zamanda, Balıkesir'deki Devrim Erbil Çağdaş Sanatlar Müzesi'nde, yine Uğur Batı'nın küratörlüğünde 'Şekerrenk' sergisi sanatseverlerin beğenisine sunuldu. Dünya resminin usta isimlerinden Devrim Erbil'in eserlerinden ilham alınarak tasarlanan müze alanında, sanatçının en sevdiği tema olan 'çizgisel kent dokusu' halı eserleri ile ön plana çıkarıldı. Bu sergi ve kitap lansmanı, Türk sanat dünyasında özel bir yer edindi.
Modern sanatın duayeni ve ülkemizin eşsiz sanatçılarından Devrim Erbil, 'Şekerrenk' kitabıyla sanatsal mirasını geleceğe taşıyor. Erbil'in halı resimlerindeki sanatsal kariyerini ve eşsiz bakış açısını yansıtan 'Şekerrenk' sergisi de, 'Devrim Erbil Halılarının' en geniş koleksiyonu olarak dikkat çekiyor.
Bu, asla "sonu olmayan" bir Devrim Erbil ve halı hikayesidir.
Sanatçının halı çalışmaları, Anadolu coğrafyasının zengin kültürünü ve tarihini yansıtmanın ötesinde, evrensel bir diyalog başlatma gücüne sahiptir. Erbil, yerel motifleri evrensel bir sanat diliyle işlerken, aynı zamanda kültürel köklerimizin modern dünyada nasıl bir yankı bulabileceğini de ortaya koyar. Bu kitap, Devrim Erbil'in eserlerini, onların yarattığı görsel ve duygusal etkiyi halılar üzerinden derinlemesine inceleyerek, sanatseverlere sanatçının dünyasına adım atmaları için bir kapı aralıyor. Her bölüm, Erbil'in halı sanatındaki farklı bir yönünü ele alarak, onun bu büyüleyici evrensel dilde nasıl ustalaştığını gösteriyor. Devrim Erbil'in sanatı üzerinden halıları keşfetmek, sadece estetik bir deneyim değil, aynı zamanda bir öğrenme ve keşfetme sürecidir, bir füzyondur. Bir değer zinciridir. Erbil halılarına akan, yansıyan her detay, kültürümüzün ve sanatın evrenselliğinin bir ifadesi olarak okunabilir. Bu sayfalar, sanatın sadece gözleri değil, aynı zamanda kalpleri ve zihinleri de nasıl etkileyebileceğini göstermek için tasarlanmıştır.
Tartışmaya kapalı bir şekilde, Devrim Erbil dünyanın en önemli halı-ressamıdır. İmgeleri özgün, üslubu özelleştirilmiş, farklı tekniklerde inşa edilmiş, dünyanın tüm dokuma teknikleriyle dokunmuş, yaygın ve en fazla halı koleksiyonuna sahip ressam Devrim Erbil'dir. Halı sanatının dünyadaki 'duayeni'dir o. Halı sanatın dilini, yalnızca bir ustalıkla değil, bir bilgelikle ve duygularla harmanlayan, adını Türk ve dünya sanat tarihine altın harflerle yazdırmış büyük bir ustadır. Bu büyük ustanın Yağcıbedir halıları vardır, Uşak halıları vardır, Özbek halıları vardır, Türkmen halıları vardır, İran halıları vardır, İpek halıları, Hereke halıları vardır. Daha pek çok üslupta halıları vardır. Fakat Erbil'in halı-resimleri kesinlikle bir Anadolu mucizesidir. Onun halılarında Anadolu'nun halı yelpazesinin kendine özgü renklerini, kompozisyonlarını, olağanüstü tekniklerini görürüz.
"Şekerrenk", bugüne kadar yazılmış en özel Devrim Erbil kitaplarının başında geliyor.
Devrim Erbil'in biricik işlerinde fikir liderliği yapmış usta yazar, sanat yönetmeni Prof. Dr. Uğur Batı'nın kaleme aldığı 'Şekerrenk' kitabı, Türk resim sanatının öncülerinden Erbil'in yaşam boyu süren sanatsal yolculuğunu ve bu yolculuğun kültürel mirasımıza katkılarını 'halılar' üzerinden ele alıyor. Kitap, Erbil'in sanatsal ifadesinin kökenlerine ve evrimine ışık tutarken, onun vizyonunun ve tekniklerinin sanat dünyasında nasıl bir yenilik yarattığını da gözler önüne seriyor. Devrim Erbil halılarındaki detaylara analitik ve çok boyutlu bir şekilde eğilerek, Erbil'in estetik ve felsefi derinliğini keşfedebileceğiniz bir eser bu. Onun halılarındaki zengin motifler ve canlı renkler, sadece gözü değil, aynı zamanda ruhumuzu da doyuracak niteliktedir.
Prof. Dr. Uğur Batı'nın yoğun bir emek ve çalışmaları sonucu kaleme aldığı 'Şekerrenk' kitabı, usta sanatçının tüm dönemlerine ait halı eserlerini bir araya getiriyor. Prof. Dr. Uğur Batı, bu konuda şunları ifade ediyor: 'Türkiye’nin özel sanatçılarından Devrim Erbil’in sanatını derinlemesine inceleyen bir halı koleksiyon kitabı yazdığını belirterek, Erbil’in yağlı boya tablolarının yanı sıra, marküteri, batik, halı, vitray gibi farklı malzeme ve üsluplarda ürettiği eserleri bulunduğunu, bu kitapta ise halı ve kilim resimlerin göstergebilimsel ve retorik açıdan yorumlanarak ele alındığını ifade etmeliyim. Kitap, Erbil’in halı sanatındaki ustalığını şiir ve edebiyatla da işlediğini, onun dünya sanatındaki bu özgün konumunu ve eserlerinin benzersizliğini vurguluyor. Bu anlamda, Devrim Erbil 'Şekerrenk' kitabı, Türkiye’de yazılmış en özel sanat kitaplarından biri olarak öne çıkmaktadır”. Kitapta, sanatçının farklı dönemlerde ortaya koyduğu eserlerin yanı sıra, bu eserlerde kullanmış olduğu tüm uygulama teknikleri de kapsamlı bir biçimde inceleniyor. Bu eser, yalnızca Erbil'in sanatını daha iyi anlamak isteyenler için değil, aynı zamanda Türk sanat tarihi için de büyük bir değer taşıyor. Kitap, Türk sanat tarihine önemli bir katkı sunmanın yanı sıra, Erbil'in zamanın ötesine geçen eserlerini de sanatseverlerle buluşturacak.
Kitap ve sergi konusunda Prof. Devrim Erbil ise hislerini şöyle dile getiriyor: "Ben halıya tutkuyla bağlı olduğum için halı tekniğiyle resimler nasıl duracak diye merak ediyordum.
El halıcılığındaki teknik, işçiliğin bu topraklarda yetişmiş olması çok kıymetli. Başka hiçbir coğrafyada yok. Halıları tanıtmak gerekli. Halı, resimdir. Halı, halı sanattır” diyerek halı resme başladığını ifade eden sanatçı, 'Şekerrenk' kitabının kendisini çok duygulandırdığını belirtti.
Sanatın ve kültürün kalbi, Devrim Erbil Çağdaş Sanatlar Müzesi'nde atıyor. 'Şekerrenk' kitabı ve sergisi, sanatseverler ve koleksiyonerler için büyük bir hazine niteliği taşıyor. Devrim Erbil'in sanatsal yolculuğuna tanıklık etmek ve onun eşsiz eserlerini yakından incelemek isteyenler için kaçırılmayacak bir fırsat sunan bu sergide, Erbil’in halı eserlerini ve sanatsal süreçlerini derinlemesine keşfetmek isteyen sanatseverler için bir fırsat yatıyor. 'Şekerrenk' sergisi, Devrim Erbil Çağdaş Sanatlar Müzesi’nde ziyarete açık durumda.
(Görsel Kaynağı: Devrim Erbil)
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
